Svemirska trka mehaničkih hronografa

Verujem da malo ko od nas nije fasciniran putovanjem u svemir. Kad u tu priču uvedemo i satove, eto odlične teme za diskusiju među ljubiteljima. A kako drugačije početi, nego sa Omegom Speedmaster, odnosno legendarnim „Moonwatch“ modelom. Treba napomenuti da će u ovom tekstu biti obrađeni mehanički hronograf satovi koji su se našli u svemiru, a koji predstavljaju samo jedan deo satova koji su se našli u toj ulozi.Prvi put se Omega Speedmaster u svemiru našla 1962. godine prilikom Mercury programa, na ruci astronauta Volija Šire. I to potpuno nezvanično. Nasa je u to vreme pripremala misije Gemini i Apolo. Planirano je da tokom njih astronauti napuste svemirski brod. Važan deo opreme predstavljao je ručni sat.


Serijom testova pokušali su da pronađu odgovarajući sat. Na kraju je samo Omega Speedmaster položila sve testove. Zahvaljujući tome, tročlana ekipa Gemini Titan III misije na korišćenje je dobila Omega Speedmaster satove. Ovo je dovelo do toga da Omega Speedmaster od tada postane zvanični sat NASA astronauta, koji su je odlično prihvatili.

Međutim prvi mehanički hronograf koji se našao u otvorenom svemiru nije Omega Speedmaster. To je ruska Strela! 1965. godine, Aleksej Leonov je na ruci nosio Strelu tokom šetnje u otvorenom svemiru. Nije poznato o kom se tačno modelu radilo, jer ni sam Leonov toga nije mogao da se seti.

Još jedan sat može da ponese titulu prvog, ali u nečem drugom. To je bio Seiko 6139-600x, prvi automatski mehanički hronograf u svemiru. Ovaj model poznat je po nadimku „Pogue“, po kapetanu Vilijamu Pogu, koji ga je nosio u svemirskoj misiji Skajlab 4, 1973. godine. Zašto je toliko važna činjenica da se u satu nalazio mehanizam sa automatskim navijanjem? Zato što se mislilo da se u bestežinskom stanju automatski mehanizmi neće samostalno navijati, što se ispostavilo netačnim.

Astronauti su pred ovu misiju dobili Omega Speedmaster satove, koji su bili oficijalni satovi Nase. Međutim Pog u džep astronautskog odela stavlja Seiko, koji je tako postao prvi automatski hronograf u svemiru. Pog je na levoj ruci nosio Seiko podešen na centralno američko vreme, a na desnoj ruci mu se nalazila Omega koja je pokazivala vreme po Griniču.

Dugo se mislilo da je prvi automatski sat u svemiru Sinn 140S PVD. Nosio ga je nemački astronaut Rajnhard Furer 1985. godine u svemirskoj misiji Spejslab D1. Tek mnogo kasnije se sasvim slučajno saznalo da je prvi sat sa automatskim mehanizmom bio Seiko 6139, međutim to ne umanjuje značajnost Sinn-a 140S koji se odlično pokazao u misiji.

Za kraj sam ostavio Fortis, koji se u svemirsku trku uključio najkasnije. 1992. godine Fortis Stratoliner lansiran je u svemir sa ruskom Proton raketom, kao deo izložbe u prvom svemirskom muzeju. Tako je otpočela saradnja Fortisa i ruske svemirske agencije, sa ciljem razvoja sata koji bi mogao podneti visoke G-sile, velike temperaturne razlike i vibracije. Nakon dve godine razvoja, Fortis Cosmonaut postao je standardni deo opreme ruskih astronauta. U početku je to bio model sa dimenzijama od 38 mm i Lemania 5100 mehanizmom, a kasnije je razvijena verzija od 42 mm, sa Valjoux 7750 mehanizmom. Inače radi se o satu koji je proveo najviše vremena u svemiru (preko 98.000 orbita), a ukupno je proveo 11 sati u otvorenom svemiru.

Danas se mogu kupiti Omega Speedmaster Professional, Sinn 140A i Fortis Cosmonauts Chronograph. Sva tri predstavljaju neku vrstu omaža slavnim precima.