Najlepši javni satovi u Srbiji

Čovek je od davnina imao potrebu da prati i da zna koje je tačno vreme. Vremenom su javne površine počele da bivaju ukrašene satovima na kojima je svaki meštanin imao priliku da sebe obogati informacijom o tačnom vremenu.

Ovaj tekst je nastao na osnovu ideje da na jednom mestu predstavimo najlepše javne satove u Srbiji. Javnih gradski satovi u našoj zemlji su poređanih onim redosledom prema geografskom položaju, od severa ka jugu.


Gradska kuća je najveća i najlepša građevina grada Subotica. Izgrađena je za dve godine, odnosno od 1908-1910. godine, dok su unutrašnji radovi završeni do 1912. godine. Kao najgledaniji detalj Gradske kuće možemo istaći sat na tornju, odnosno četiri sata postavljena na sve četiri strane sveta. Satni mehanizam je napravljen u Budimpešti. Brojčanik satova ima prečnik od 2,20 m, dok velika kazaljka ima dužinu 1,6m, a mala 1,1m. Na konkursu za izradu satova učestvovao je i jedan Subotičanin koji je živeo u Njujorku, a koji je hteo da satni mehanizam izradi besplatno i da se postavi sat isti kao na njujorškom Metropoliten bildingu. Časovnik je trebalo da otkucava svakih 15 minuta i svaki pun sat, šta bi se dodatno obeležavalo svetlosnim znacima – četvrt crvenim, a pun sat zelenim svetlom. Međutim, a možemo reći i nažalost, njegov predlog je odbijen.



Sat – Kula na petrovaradinskoj tvrđavi se nalazi na Bastionu svetog Luja, a svojevremeno je napravljen u Francuskoj u Alzasu. Kao poklon Petrovaradinu u 18. veku od strane carice Marije Terezije, postaje zaštitni znak ove tvrđave i grada Novog Sada. Sat ima brojčanike crne boje postavljene na sve četiri strane tornja, a koji imaju prečnik 2,5m. Markeri su ispisani rimskim brojevima, kao sto je pravilo na hrišćanskim crkvama. Za njega je takođe karakteristično da mala kazaljka pokazuje minute, dok velika pokazuje sate. Ovaj neobičan slučaj oko podele kazaljki je navodno postavljen zbog ribara koji su plovili rekom oko tvrđave, a takođe i zbog smene straže i vojničkog reda. Navodi se da je njima ovakav raspored kazaljki olakšavao očitavanje vremena iz daleka. Sat na petrovaradinskoj tvrđavi se navija ručno i zvoni pune sate, a sugrađani ga često nazivaju i “pijanisat”, jer kako kažu, kada je hladno on kasni, a kada je toplo vreme on po malo žuri.



Sahat – Kula spada u najznačajnija i najočuvanija znamenja Gognjeg grada na Kalemegdanu. Izdiže se iznad kapije koja je upravo po ovoj kuli dobila i naziv. Sahat kula je visoka 27,5m sa satom i nastala je u period od 1740. do 1789. sa na sebi naglašenim elementima baroka. Kao što je napomenuto, gradnja je počela 1740. godine za vreme austrougarske uprave kod vođstvom venecijanskog graditelja Andrea Kornara. Dovršena je 1789. godine tada već pod turskom vlašću, ali pod vođstvom istog graditelja. Stari satni mehanizam, izrađen početkom 20. veka, je uklonjen sa kule, a 2003. je zamenjen novim. Zvono na satu je izradila livnica zvona Pantelić (tzv. “Livnica”) iz Zemuna. Satni mehanizam je zamenjen novim elektronski kontrolisanim koji otkucava na svakih četvrt sata.



Stara upravna zgrada Zastave se nalazi u centru grada Kragujevca. Spada u zaštićene spomenike kulture i zgrađena je polovinom treće decenije 20. veka prema projektima belgijskih arhitekata, i predstavlja jednu od dve kragujevačke gradske palate. Zdanje koje se popularno zove „kod sata“ je deo starog „Zastavinog“ industrijskog kompleksa, pod nazivom „Knežev arsenal“, ubraja se među najlepša zdanja u centru Šumadije.



Sat na niškoj Palati pravde je postavljen 1910. godine, na zdanju koje je svojevremeno bilo Justicijanov hram i u kome je živeo Srež niški. Na pomenutom časovniku su kazaljke pomenuto zastajkivale, ali su radnici (domar i vozač) u niškom sudu ustanovili da je reč o kvaru na jednom od satnih zupčanika. Zupčanik je izradio jedan aleksinački zanatljija koji ne želi publicitet, ali je poznato da je materijal koštao 5000 dinara, dok je rad bio besplatan. Trenutno, sat star više od 100 godina radi i njega zajedno sa zgradom Nišlije smatraju simbolom svog grada.


Izvor:
Beogradska Tvrđava
Grad Subotica
Turistički magazin
Wikipedia
Slike su preuzete sa interneta